SYMPOSIUM 'HET LAATSTE KIND OP STRAAT '- HET BELANG VAN VRIJ SPELEN
SPREKERS
KEYNOTESPREKERS
Prof. dr. Luc Stevens
Luc Stevens was hoogleraar Orthopedagogiek van schoolproblemen in Utrecht en na zijn emeritaat in 2002 met een aantal geestverwanten oprichter van het NIVOZ. Hij publiceerde in binnen- en buitenland en was lange tijd betrokken bij ontwerp en uitvoering van onderwijsbeleid van kinderen met hulpvragen.
LEZING: Het Woeste Westen als vergrootglas en metafoor.
Als je wil weten wat kinderen nodig hebben en wat ze ook toekomt, stap dan even in de wereld van Het Woeste Westen: uitdaging, wagen, je grenzen opzoeken, zien wat je kan of ook op je neus gaan, kortom, jezelf leren kennen. Dat alles gaat als het ware in één vanzelfsprekende beweging van enthousiast je meten met wat de wereld je te bieden heeft. Anders dan in het virtuele spel op het beeldscherm dat geen fysieke weerstand biedt, nodig voor de ontwikkeling van beoordelingsvermogen en kritisch zelfvertrouwen. Dat fysieke aspect maakt ervaringen indringender, duurzamer, ook sociale ervaringen van samen iets bereiken of ook confrontaties die je niet uit de weg kunt gaan.
De wereld van Het Woeste Westen en vergelijkbare omgevingen zijn in één woord een ultieme oefening in de drie psychologische basisbehoeften van een mens: relatie, competentie en autonomie. Maar er is minstens één voorwaarde: de aanwezigheid van ouders en andere volwassenen biedt de kinderen veiligheid en vertrouwen. De ouders zelf kunnen zich ondertussen hierin oefenen. Vertrouwen in je kind oefenen door terughoudendheid en loslaten. Het kan ook moeilijk anders daar.
Het Woeste Westen als vergrootglas van het proces van ontwikkeling en opvoeding en als metafoor voor wat daarvoor nodig is.
Dr. Dieuwke Hovinga
Dieuwke Hovinga is sinds 2011 lector Natuur en Ontwikkeling Kind bij Hogeschool Leiden en Thomas More Hogeschool in Rotterdam. Met onderzoek, onderwijs en professionaliseringsactiviteiten in onderwijs, kinderopvang en zorg laat zij zien dat de fysieke omgeving een pedagogische ruimte is; een ruimte waarin het voor kinderen al dan niet goed vertoeven is en waar leren en ontwikkelen wordt gestimuleerd of wellicht afgeremd. Vanuit dit perspectief is de inrichting van de fysieke omgeving een pedagogische verantwoordelijkheid en verdient daarom een plek in het pedagogisch handelen van professionals.
https://www.hsleiden.nl/natuur-en-ontwikkeling-kind
LEZING: Natuur een kwaliteitsfactor in opvoeding en onderwijs
De natuur is zonder doel en ambitie, vrij van opgave en steeds vernieuwend, en zo is ook kinderspel. Kinderen herkennen in de natuur dit wezenlijke aspect van henzelf. Spel en spelen zijn immers onlosmakelijk verbonden met de kindertijd. Het maakt dat kinderen graag in de natuur zijn en in de natuur spelen. Het doet kinderen goed, het doet de ontwikkeling van kinderen goed, en het doet de natuur goed. Een natuur betrokken bestaan ankert in de kindertijd. Nieuwsgierig hoe dit precies zit? In de keynote ga ik in op de veelvormige relatie van kinderen met natuur. Het maakt duidelijk hoe de natuur een kwaliteitsfactor is in opvoeding en onderwijs.
INLEIDING
Jorien Slot-Heijs MSc
Jorien studeerde Bewegingswetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen (2009-2015) en werkt sinds ruim vijf jaar als onderzoeker bij het Mulier Instituut. Binnen het Mulier Instituut heeft zij zich gespecialiseerd in onderzoek naar de rol van sport en bewegen in de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Jorien coördineert de jaarlijkse monitoring van de organisatie en kwaliteit van het bewegingsonderwijs in alle onderwijssoorten in Nederland. Zij heeft meerdere onderzoeken uitgevoerd naar de invloed van corona op sporten, bewegen en buitenspelen van kinderen en jongeren. In 2021 publiceerde zij een onderzoek genaamd ‘inzicht in buitenspelen’, waarin zij de samenhang tussen kind- en omgevingskenmerken en buitenspeelgedrag onderzocht. Jorien pleit ervoor om buitenspelen in Nederland met een set uniforme vragen te onderzoeken.
INLEIDING: Buitenspelen in perspectief
Buitenspelen staat tegenwoordig onder druk. Door ontwikkelingen zoals verstedelijking en concurrerende vrijetijdsbestedingen van kinderen lijkt buitenspelen in Nederland minder vanzelfsprekend dan vroeger. In deze presentatie wordt ingegaan op belangrijke ontwikkelingen van buitenspelen in Nederland. Wat is eigenlijk bekend over hoeveel kinderen buitenspelen in Nederland?
Er zijn veel factoren die kunnen verklaren hoeveel kinderen buitenspelen, zoals een veilige fietsroute, (belemmerende) regels van ouders, of de nabijheid van speeltuinen. Door de samenhang van deze factoren te bestuderen, komt een integrale aanpak om buitenspelen in Nederland te bevorderen dichterbij.
DEELSESSIES
Martin Hup - directeur natuurspeeltuin Het Woeste Westen
Martin Hup (Den Helder, 1967) studeerde biologie aan de HVA, specialiseerde zich in Natuur- en Milieueducatie (NME) aan de Universiteit van Utrecht en behaalde daarna zijn docentbevoegdheid. Na projectmatig werk in het NME-werkveld stond hij tien jaar voor de klas als biologiedocent gevolgd door een baan als medewerker Natuur- en Milieueducatie bij de Gemeente Amsterdam. In 2007 nam hij als bewoner van stadsdeel Westerpark het initiatief voor de oprichting en realisatie van natuurspeeltuin Het Woeste Westen. In 2009 is hij daarvan fulltime directeur geworden. Hij is ook de initiatiefnemer van de Avonturenclub. Na 12 jaar in het werkveld van ‘spelen’ durft hij zich speelspecialist te noemen en is voorvechter van het vrij spelen van kinderen.
Sinds 2014 is hij Regioconsulent Amsterdam e.o. van Stichting Springzaad, het landelijk netwerk voor speelnatuur.
DEELSESSIE: Vrij spelen op Het Woeste Westen; hier gaan kinderen helemaal los. Hoe spelen kinderen hier? Hoe komt dat? Hoe doen wij dat?
Wat gebeurt er allemaal op een natuurspeeltuin als Het Woeste Westen? Hoe is het ontstaan, Welke ideeën zitten erachter? Hoe wordt er gewerkt met kinderen? In deze lezing geef ik een indruk van het reilen en zeilen van deze speeltuin waar in de afgelopen twaalf jaar veel ervaring is opgedaan met spelende kinderen in familieverband en in school- en BSOverband, dus minstens zo interessant ook veel ervaring met ouders, begeleiders en leerkrachten. Daarnaast laat ik aan de hand van resultaten uit diverse afstudeeronderzoeken zien hoe hier gespeeld wordt en welke invloed de aanwezigheid van de natuur daarbij heeft.
Karsten Orth
Karsten Orth is sinds 20 jaar senior ontwerper openbare ruimte bij de gemeente Apeldoorn. Na werkjaren als hovenier studeerde hij landschapsarchitectuur in Osnabrück, Arnhem/Velp en Amsterdam.
Hij woont sinds 25 jaar met zijn gezin in Nederland. Opgegroeid in Duitsland, dicht bij de grens met Nederland, legden de weidse polders van Oost-Friesland met veel vrijheid en ruimte de basis voor zijn huidige relatie met de natuur en zijn creativiteit.
DEELSESSIE: "Stop nooit met spelen”- Overheid kom op!
In 20 jaar ontwerpen bij de gemeente Apeldoorn heeft Karsten Orth veel kennis en visies ontwikkelt hoe de kinderen meer ruimte krijgen om intense speelervaringen in de buitenruimte op te bouwen.
Over de toekomst van de stad en wat er voor nodig is om deze gedachtes integraal in alle plannen te integreren. Welke rol kan de overheid spelen om onze eigen relatie met de natuur te versterken en kinderen hierin te begeleiden.
Dr. Johan Meire (B)
Johan Meire (1973) is doctor in de sociale en culturele antropologie en werkt sinds 2004 bij het kennis- en expertisecentrum Kind & Samenleving vzw (België). Hij doet onderzoek en begeleidt participatie over buitenspelen, de (vrije)tijdsbeleving van kinderen, en hun sociaal-ruimtelijke leefwereld.
DEELSESSIE: Inspelen op inspraak: inspraakmethodieken voor een buitenspeelbeleid
Spelen en vrij spelen hebben op allerlei manieren en in de meest uiteenlopende contexten een onschatbare waarde. Als we kinderen willen betrekken bij een betere speelomgeving, dan zijn daar ook heel uiteenlopende vormen van inspraak voor nodig. Maar hoe kies je doordacht de gepaste inspraakmethodes? En hoe zet je met kinderen de stap van hun beleving en wensen naar aanbevelingen voor een beter buitenspeelbeleid? Deze werksessie inspireert met visie over buitenspelen en over participatie, en reikt tal van inspraakmethodieken en tools aan om de brug te maken tussen kinderen en beleid.
Dr. Shelly Newstead (GB)
Dr Shelly Newstead has worked in the playwork field for more than thirty years as a practitioner, trainer, author, editor, publisher and researcher, currently an Adjunct Research Fellow at Griffith University, Brisbane, Australia. She is the Managing Editor of International Journal of Playwork Practice and the Series Editor for the Routledge Advances in Playwork Research series. Shelly is also the President of the International Council for Children’s Play (ICCP) and the Managing Director of Common Threads, a social enterprise which develops playwork theory and practice internationally – www.commonthreads.org.uk.
DEELSESSIE: an introduction in Playwork Practice
Playwork is a nationally recognised profession in the UK which began in the adventure playgrounds set up just after the Second World War. PARS is a model of playwork practice developed by Dr Shelly Newstead from research into the theory and practice of the adventure playground pioneers. PARS playwork practice is currently being used in thirteen different countries by thousands of practitioners working in a wide range of different settings, such as hospitals, schools, childcare and prisons. PARS practitioners are more likely to empower children to make their own decisions about how they use their leisure time in supervised settings, and to take risks in their play.
This workshop will introduce the ‘basics’ of PARS playwork practice and present various PARS projects from around the world. It will also include details of how participants can get involved in the global PARS community, both in The Netherlands and internationally.
Playwork is een werkwijze om kinderen in hun vrije tijd te begeleiden en te ondersteunen bij het vrije, avontuurlijke en risicovolle spelen. Het komt uit Groot-Brittannië, waar het ontwikkeld is in de ‘adventure playgrounds’, en benadrukt het belang van de eigen inbreng van kinderen en hun vrije spel. De 'Playwork benadering' gaat uit van de autonomie van kinderen en de verantwoordelijkheid voor hun eigen speelomgeving en wat zij daar zelf willen spelen.
Shelly verzorgt op woensdag 8 juni en vrijdag 10 juni tweemaal een training PARS Playwork in het gebouw van Het Woeste Westen, meer informatie op deze flyer, deze pagina en op www.deblauweton.nl
Janneke van den Bos & Tom Lindt
Janneke – van leerling kinderopvang tot ondernemer, alle functies gehad; babyleidster, peuterleidster, BSO-medewerker, leiding, adjunct, locatiemanager, mededirecteur, ondernemer/ eigenaar ZON!
Tom - Sinds de oprichting van de organisatie bij ZON! in dienst. Eerst als pm-er, daarna als manager, nu als pedagogisch coach.
DEELSESSIE: Kracht van eenvoud
Bij Kinderopvang ZON! leren we de kinderen omgaan met verantwoordlijkheden en risico’s. Kinderen zelf zijn de grootste inspiratiebron van ZON! We zorgen voor een ruime leef- en speelomgeving waardoor kinderen letterlijk en figuurlijk de ruimte hebben om te bewegen en te ontwikkelen. ZON! ziet kracht in eenvoud en gelooft in het terugkeren naar de basis. We laten zien hoe buiten spelen onlosmakelijk verbonden is met onze werkwijze en hoe dat naadloos aansluit bij de natuur van ieder kind. Na de sessie begrijpt u waarom kinderen bij ZON! geen beeldscherm nodig hebben!
Martin van Rooijen
Martin van Rooijen is pedagoog en onderzoeker, promovendus aan de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht. Al jaren doet hij onderzoek en verzorgt hij presentaties en workshops over de meerwaarde van risicovol spelen voor kinderen en de dilemma’s van de begeleiders bij het faciliteren daarvan.
DEELSESSIE: De Fundamenten van Vrij Spelen
Vrij spelen heeft een grote meerwaarde voor kinderen, dit wordt toegelicht aan de hand van vijf fundamenten. 1. Het perspectief van het kind: het recht op risico, voor veerkracht en autonomie; 2. Het belang van de relatie kind en opvoeder: de pedagogiek van vrij spelen; 3. De rol van de professional: hoe kinderen bewust te begeleiden in hun vrije tijd; 4. Op zoek naar uitdaging: verbeter de speelomgeving van kinderen; en tot slot 5. Aandacht voor de context: het uitdragen van een visie op vrij en risicovol spelen. Theorie en praktijk wordt gekoppeld aan de ervaringen en dilemma's van de deelnemers.
Anne Meijer
Sociaal geograaf, Afdeling Ruimte en Duurzaamheid Gemeente Amsterdam
Anne Meijer is sociaal geograaf, opgeleid aan de UvA en altijd gefascineerd geweest door het samenspel van de inrichting en het gebruik van de ruimte. Ze was initiatiefneemster voor het boek 'Spelen in de Stad' (2019).
Als onderdeel van haar werk als planoloog bij de Gemeente Amsterdam is ze veel bezig geweest met gezondheid en beweging, in relatie tot inrichting van de stad. Spelen is daar een onderdeel van, en langzaam heeft ze zich daarin verder verdiept; hoe werken we daaraan als gemeente, welke inzichten over spelen in de stad zijn daarbij belangrijk, en hoe werkt de hele proces- en financieringskant erachter.
DEELSESSIE: Spelen in Amsterdam
Spelen is leuk en gezond! Maar in een steeds vollere, drukkere stad, is het niet vanzelfsprekend. Het zorgen voor voldoende, goede speelruimte in de stad vraagt om creatieve en innovatieve oplossingen. In deze presentatie vertel ik over het boek Spelen in de stad, waarin dat soort oplossingen worden onderzocht. Deze inzichten koppel ik aan de Amsterdamse praktijk, waarin bij beleidsvorming en bij het ontwerp van de openbare ruimte wordt gezocht naar manieren om kinderen, en Amsterdammers van álle leeftijden, uit te nodigen tot bewegen, spelen en ontmoeten. Wat werkt goed, waar leren we van en wat zijn de grootste uitdagingen?
DAGVOORZITTER
Yvette Vervoort - directeur Expertisecentrum Kinderopvang
Yvette werkt vanaf 2000 als senior adviseur binnen kinderopvang en onderwijs. Zij is van oorsprong bioloog en heeft twaalf jaar als docent biologie in het voortgezet onderwijs gewerkt.
In 1989 is ze, geïnspireerd door het aanbod voor jonge kinderen in Denemarken, een eigen kinderopvangorganisatie gestart. Gestart als eenpitter heeft zij die organisatie in ruim tien jaar tijd uitgebouwd tot een innovatieve, stedelijke kinderopvangorganisatie. Vanaf 2000 werkt ze als senior adviseur en projectleider, in opdracht van onder meer de rijksoverheid, diverse gemeenten en schoolbesturen. Daarnaast is ze bestuurslid van Childcare International (CCI) en coördinator van het Citynetwork.
SPREKERS AVONDPROGRAMMA
Dr. Joop Berding
Onderwijzer, beleidsmedewerker, gezondheidsvoorlichter, onderwijsbegeleider, docent en praktijkonderzoeker, maar bovenal: pedagoog. Werk en studie vanaf 1974 gelijk opgaand; promotie op de pedagogiek van Dewey (1999). Vele publicaties op pedagogisch gebied, zowel praktisch als filosofisch.
LEZING: Het belang van geduld voor het spel van het kind (en de verlokkingen van het ongeduld)
Omdat het spel van kinderen in een aantal opzichten geen nut heeft, vraagt het van opvoeders geduld om de onnuttige, onrendabele tijd die het met zich meebrengt te kunnen verdragen. Dit nu, deze attitude van uitstel en afwachten, staat onder druk. Politiek en maatschappelijk gezien leven we in een door en door haastige samenleving die bovendien snelheid meer en meer beloont. Het spel van kinderen vraagt om (en is een vorm van) vertraging die noodzakelijk is wil het tot zijn recht komen. Mijn presentatie is een pleidooi om opnieuw na te denken over de factor “tijd” in opvoeding en onderwijs. Ik zal praktijkvoorbeelden geven o.a. aan de hand van verhalen, gedichten en werk van pedagogen, zoals Korczak en Dewey.
Marian Joven
Marian Joven is bioloog en werkzaam als onderzoeker bij het Lectoraat natuur en ontwikkeling kind en als docent natuuronderwijs bij de pabo van Hogeschool Leiden. Haar onderzoek richt zich op de kwaliteit van groene kinderopvang. Hoe kan een groene, natuurlijke buitenruimte bijdragen aan de kwaliteit van de opvang voor nul- tot vierjarigen? Wat zijn hierin kritische succesfactoren en wat kan beroepskrachten in de opvang ondersteunen in het gebruik van de buitenruimte?
Andere thema’s in Marians onderzoek zijn het belang van bewegen op het schoolplein en ‘risky play’, de behoefte van kinderen om risico’s te nemen en grenzen te verkennen als onderdeel van een gezonde ontwikkeling.
https://www.hsleiden.nl/natuur-en-ontwikkeling-kind
LEZING: Zien spelen is ruimte geven
Vaak ben je je als ouder wel bewust van het belang van buitenspelen voor je kind, maar heb je er zelf even geen tijd voor óf je kind heeft er net geen zin in en blijft liever achter een scherm plakken. Herken je dit? Wat kan jou als beslissende ouder nou helpen om in actie te komen?
Uit onderzoek blijkt dat er drie aspecten zijn die je goed op weg kunnen helpen om met je kind buiten te spelen. Ten eerste helpt het als je als ouder weet welke ontwikkelingskansen buitenspelen biedt voor je kind. Als tweede helpt het als je goed leert kijken naar kinderen die spelen. In dit geval is het gevolg van zien spelen vaak vanzelf al ruimte geven. Als derde is het prettig als je je als ouder competent en zekerder voelt, want ruimte geven om buiten te spelen, is winst voor kind en ouder.
In deze werksessie worden aan de hand van praktijkvoorbeelden uit onderzoek van Marian Joven handvatten gegeven om het buitenspelen van uw kind(eren) te bevorderen, te stimuleren en te verdiepen.
